ท้องเสีย คือ ภาวะที่มีอาการดังต่อไปนี้ อย่างน้อย 1 อย่าง
- ถ่ายอุจจาระปนมูกเลือดอย่างน้อย 1 ครั้ง/วัน
- ถ่ายอุจจาระเหลวกว่าปกติมากกว่าหรือเท่ากับ 3 ครั้ง/วัน
- ถ่ายเป็นน้ำจำนวนมากอย่างน้อย 1 ครั้ง/วัน
อันตรายที่เกิดขึ้นจากภาวะท้องเสีย
การสูญเสียน้ำและเกลือแร่ออกไปมากและรวดเร็ว จะทำให้เกิดภาวะขาดน้ำ อ่อนเพลีย ช็อค และเสียชีวิตได้หากไม่ได้รับการช่วยเหลือ
ดังนั้นการรักษาที่สำคัญและจำเป็นที่สุดคือ การทดแทนน้ำและเกลือแร่ที่สูญเสียไป
วิธีผสมผงน้ำตาลเกลือแร่
- วิธีที่ดีที่สุด คือ อ่านฉลากหน้าซองทุกครั้งว่า ผสมสัดส่วนเท่าไหร่
- โดยทั่วไป โออาร์เอส (ORS) ซองเล็ก 1 ซอง ผสมกับน้ำต้มสุกที่เย็นแล้ว 1 แก้ว
ถ้าไม่มีสารละลายน้ำตาลเกลือแร่จะทำอย่างไร
การผสมผงน้ำตาลเกลือแร่ที่บ้านทำได้โดย
- ใช้น้ำตาลทราย 2 ช้อนโต๊ะ และเกลือป่นครึ่งช้อนชา ผสมกับน้ำต้มสุกที่เย็นแล้ว 1 ขวดแม่โขงกลม หรือ
- ใช้น้ำตาลทราย 8 ช้อนชาและเกลือป่น 1 ช้อนชา ผสมกับน้ำต้มสุกที่เย็นแล้ว 1 ลิตร
ข้อควรระวังในการใช้ผงน้ำตาลเกลือแร่
- ไม่ควรใช้น้ำร้อนในการละลาย
- เมื่อละลายแล้วให้ใช้ให้หมดภายใน 24 ชั่วโมง
- ผงน้ำตาลเกลือแร่แต่ละชนิดมีส่วนประกอบ วิธีผสม และขนาดที่ให้รับประทานแตกต่างกัน จึงควรอ่านฉลากให้ละเอียดทุกครั้ง
- ควรระวังการใช้ในผู้ที่มีปัญหาโรคไต โรคหัวใจ โรคความดันโลหิตสูง
- การใช้ในเด็กให้ใช้ชนิดที่ระบุว่า “สำหรับเด็ก” เท่านั้น
การรับประทานอาหารในช่วงที่มีอาการท้องเสีย
หลีกเลี่ยงการรับประทานอาหารแข็ง อาหารที่ย่อยยากหรืออาหารที่มีกากมาก (เช่น ผัก ผลไม้) นมเหล้า และอาหารที่มีไขมันมาก ควรรับประทานอาหารอ่อนหรืออาหารเหลวที่ย่อยง่าย เช่น ข้าวต้ม โจ๊ก น้ำหวาน แทน
อาการท้องเสียที่ไม่ควรรักษาตัวเอง แต่ควรไปพบ “แพทย์”
- มีไข้สูงมากกว่า 38 องศาเซลเซียส
- มีอาการปวดท้องอย่างรุนแรง
- มีภาวะขาดน้ำปานกลาง ถึงรุนแรง เช่น รู้สึกอ่อนเพลียมาก ตาลึกบุ๋ม ไม่ค่อยมีน้ำตา (ถ้าร้องไห้) ปากแห้ง กระหายน้ำมาก
- มีอาการท้องเสียนานเกิน 2 วัน
- ในช่วงที่มีอาการท้องเสีย น้ำหนักตัวลดมากกว่า 5% ของน้ำหนักตัวทั้งหมด
- มีเลือดปนออกมากับอุจจาระ
- มีอาการอาเจียนร่วมกับอาการท้องเสีย และดื่มน้ำได้น้อยแต่ปัสสาวะมาก
- ผู้ป่วยเป็นโรคเรื้อรังบางชนิด เช่น เบาหวาน
- อาการท้องเสียที่เกิดจากอาการไม่พึงประสงค์ของยา
ที่มา
สถานปฏิบัติการเภสัชชุมชน
คณะเภสัชศาสตร์
มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์
