อาจารย์เชินเกียว เจียง (Chengyu Jiang) ผู้เชี่ยวชาญสาขาชีววิทยาโมเลกุล แห่งสถาบันวิทยาศาสตร์การแพทย์จีน ปักกิ่ง (Chinese Academy of Medical Sciences in Beijing) และคณะ ค้นพบกลไกที่อนุภาคขนาดจิ๋ว หรืออนุภาคนาโนฯ (nanoparticles) อาจมีอันตรายต่อปอดได้

นาโนเทคโนโลยี (nanotechnology) เป็นวิทยาศาสตร์ว่าด้วยการผลิต และใช้อนุภาคขนาดจิ๋ว ระดับ 1/1000 ล้านเมตร REUTERS รายงาน

มีการนำสารกลุ่มนี้มาใช้ในผลิตภัณฑ์การกีฬา เสริมสวย ยางรถยนต์ อุปกรณ์อีเล็คโทรนิคส์ และยา ซึ่งคาดว่า มูลค่าของอุตสาหกรรมนี้มีขนาดประมาณ 1 ล้านล้านดอลลาร์ฯ หรือ 35 ล้านล้านบาทในปี 2015 หรือ พ.ศ. 2558

ทีมวิจัยจีนใช้สาร polyamidoamine dendrimers (PAMAMs – พาแมมส์ ซึ่งออกเสียงคล้าย “ป๋ากับแหม่ม”)

เจ้าสารป๋ากับแหม่มนี้... ทำลายปอดได้โดยกระตุ้นให้เกิดการตายของเซลล์ที่เรียกว่า 'autophagic cell death’ หรือการย่อยสลายตัวเอง

กลไกที่เป็นไปได้ คือ ภายในเซลล์ของเราจะมีน้ำย่อย (enzymes) อยู่ภายในมากมาย น้ำย่อยเหล่านี้มีการบรรจุหีบห่อ การบรรจุภัณฑ์ที่เรียกว่า 'packaging’ หรือที่คนไทยเรียกว่า “แพ็คฯ” ของเรียบร้อย

วิธีแพ็คฯ ของเซลล์คือ นำน้ำย่อยเก็บไว้ในถุงขนาดเล็ก คล้าย ๆ กับการใส่ถุงพลาสติก ปิดผนึกไว้เรียบร้อย

ถ้าถุงนี้แตก... จะทำให้น้ำย่อยออกมาย่อยเซลล์ตัวเอง ทำให้เซลล์บาดเจ็บ หรือตายได้ (คำว่า “ถุงแตก” นี่ ถ้าใครซุกซนแล้วถุงยางอนามัยแตกอาจมีอันตรายมากกว่านี้ เช่น ติดเอดส์ ฯลฯ)

กลไกนี้เป็น 1 ในสารพัดกลไกที่ช่วยอธิบายได้ว่า ทำไมเวลาคนเราเกิดอุบัติเหตุ หรือชอกช้ำมาก ๆ จึงตายได้ ทั้ง ๆ ที่ดูจากภายนอกไม่เห็นบาดแผลอะไร

การป้องกันอุบัติเหตุ โดยเฉพาะ “เมาไม่ขับ”, “ง่วงไม่ขับ” จึงมีผลต่ออายุขัยของคนเรามาก และมาตรการที่มีผลมากจากการศึกษาที่ผ่านมาคือ ยิ่งมีการตรวจวัดระดับแอลกอฮอล์ทางลมหายใจมากเท่าไร คนเมาแล้วขับจะยิ่งลดลงมากเท่านั้น

ปัญหาสำคัญที่ประเทศพัฒนาแล้วมองว่า การ “เมาแล้วขับ” ไม่ใช่เรื่องส่วนบุคคล คือ เป็นการทำให้คนดี ๆ เสี่ยงอันตรายจากคนเมา และถ้าคนเมาพิการ... คนที่ไม่เมาจะเป็นฝ่ายจ่ายภาษีมากมายมหาศาลเป็นค่ารักษาพยาบาลคนเมา

การศึกษานี้พบว่า การนำสารป๋ากับแหม่มไปใส่ในเซลล์ปอดไม่ได้ทำให้เกิดการตายที่พบบ่อย ซึ่งเรียกว่า 'โพโทซิส (apoptosis)’

กลไกนี้คือ เซลล์ของร่างกายจะมีนาฬิกาเวลาอายุขัย และถึงกำหนดก็จะตายไปเสียเฉย ๆ ราวกับคนตรอมใจตาย

ถ้ามีอะไรไปตั้งเวลาตายของเซลล์ใหม่ (ปกติตั้งให้น้อยลงง่าย ตั้งให้มากขึ้นยากมาก ๆ)... เซลล์จะตายเร็วขึ้น

กลไกโพโทซิสพบมากในการตายทั่วไป เช่น การฉายแสงรักษามะเร็ง การให้ยาเคมีบำบัด ฯลฯ คือ เมื่อเซลล์เข้าสู่วงจรชีวิต (เป็นช่วงของการแบ่งตัว)... เซลล์จะเกิดการตายเงียบ

คณะนักวิจัยค้นพบด้วยว่า การใช้สารห้ามการย่อยสลายตัวเองของเซลล์ (autophagy inhibitor) ในหนูและสัตว์กัดแทะ ทำให้ปอดเสียหายน้อยลง และสัตว์มีโอกาสรอดตายมากขึ้น

ทุกวันนี้สินค้าหลาย ๆ ชนิดมีการนำสารนาโนฯ มาใช้หลายอย่าง... เราเองก็ไม่ทราบแน่ว่า การ “ลองของ” ใหม่ ๆ เหล่านี้จะปลอดภัยหรือไม่ในระยะยาว

ทางที่ดีทางหนึ่ง คือ ให้คนอื่นใช้ไปก่อน... ถ้า 5 ปี 10 ปีไม่มีพิษภัยอะไร เราค่อยใช้ตาม

ถึงตรงนี้... ขอให้พวกเรามีสุขภาพดีไปนาน ๆ ครับ

ภาพจาก Flickr.com