ปัจจุบันเราจะพบว่าอุตสาหกรรมเครื่องสำอางหรือผลิตภัณฑ์อาหารเสริมมีการแข่งขันกันสูงขึ้น ทั้งนี้สังเกตได้จากมีการโฆษณาเครื่องสำอางหรือผลิตภัณฑ์เพื่อสุขภาพออกมาเป็นจำนวนมาก โดยเฉพาะถ้าหากผลิตภัณฑ์หรือสินค้าใดได้มีการโฆษณาว่า สามารถช่วยพิชิตความเหี่ยวและชะลอความแก่ชราได้ด้วยแล้ว ก็จะยิ่งมีผู้สนใจมากยิ่งขึ้น ตัวอย่างที่เห็นเด่นชัดก็คือ การโฆษณาขาย คอลลาเจน จึงมีความสนใจว่า คอลลาเจนคืออะไร มีความสำคัญหรือประโยชน์อย่างไร

คอลลาเจน คือ อะไร?
คอลลาเจน(Collagen) มีรากศัพท์มาจากภาษากรีก ว่า Kolla ซึ่งแปลว่า กาว คอลลาเจน คือ โปรตีนชนิดหนึ่งที่ประสานกันเป็นเส้นใยอยู่ใต้ชั้นผิวหนังแท้ ซึ่งเป็นโปรตีนที่สำคัญของผิวหนัง เพราะเป็นส่วนสปริงของผิวหนังทำหน้าที่เป็นกาวเชื่อมเซลล์แต่ละเซลล์เข้าด้วยกัน ช่วยเสริมความเรียบตึงให้แก่ผิวหนัง ทำให้ผิวหนังแข็งแรงและดูเรียบเนียน
คอลลาเจน เป็นโปรตีนชนิดหนึ่งซึ่งมีส่วนประกอบเป็นกรดอะมิโน ชนิดที่ต่างจากโปรตีนอื่นๆ ของร่างกาย แต่มีความสำคัญเพราะเป็นองค์ประกอบถึงร้อยละ 75 ของผิวหนัง โดยทำให้ผิวหนังแข็งแรง ดังนั้นโปรตีนทั้งหมดของร่างกายจึงมีองค์ประกอบเป็นคอลลาเจนถึงร้อยละ 33

การสังเคราะห์คอลลาเจน
ในชั้นหนังแท้ (Dermis) มีเซลล์ชนิดหนึ่งชื่อ ไฟโบรบลาสท์ (Fiberblast) ซึ่งกระจายไปทั่วและมีจำนวนมาก ทำหน้าที่สังเคราะห์ คอลลาเจน (Collagen) กรดไฮยาลูโรนิค (Hyaluronic Acid) และยังผลิตอิลาสติน (Elastin) ออกมาอีกจำนวนหนึ่งด้วย วิธีการผลิตคอลลาเจนของเซลล์ไฟโบรบลาสท์มีลักษณะคล้ายกับวิธีการทำงานของเซลล์ประเภทเม็ดโลหิตขาวขนาดใหญ่ คือ ตรงบริเวณเยื่อหุ้มเซลล์จะมีพื้นที่เฉพาะ (Receptor) สำหรับให้โมเลกุลของสารเคมีหรืออาจเป็นเนื้อเยื่อ ที่ทำหน้าที่เป็นตัวกระตุ้นหรือก่อกวนเซลล์ไฟโบรบลาสท์ให้ทำงานมาเกาะ รูปร่างของโมเลกุลที่เป็นตัวให้สัญญาณจะต้องพอดีกับพื้นที่เฉพาะ (Receptor) นั้น จึงจะเกิดการทำงาน ถ้าจับกันสนิทแนบแน่น เซลล์ไฟโบรบลาสท์ ก็จะเกิดการตื่นตัว (Active) และเร่งผลิตสารเคมี 3 อย่างออกมา ได้แก่ 1) คอลลาเจน (Collagen) ทำให้ผิวตึง แน่น 2) อิลาสติน (Elastin) ทำให้ผิวหนังสามารถโค้งงอได้และเป็นตัวมัดคอลลาเจน และ 3) กรดไฮยาลูโรนิค (Hyaluronic Acid) มีคุณสมบัติสำคัญคือสร้างความชุ่มชื้น เพราะสามารถดูดน้ำไว้ในตัวเองได้ถึง 1,000 เท่าโดยน้ำหนัก และจะเป็นตัวทำให้ผิวหนังเต็มออกมา ซึ่งทุกอย่างนี้เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ

ประโยชน์ของคอลลาเจน
คอลลาเจน(Collagen) ทำหน้าที่เชื่อมเซลล์และอวัยวะต่างๆในร่างกายเข้าด้วยกัน ช่วยปกป้องอวัยวะภายในร่างกายให้อยู่ด้วยกันในผิวหนังชั้นหนังแท้ รวมทั้งมีส่วนช่วยเสริมสร้างความเรียบตึงของผิวหนังทำให้ผิวหนังแข็งแรงและเรียบเนียน

ในด้านโภชนาการ พบว่าโดยทั่วไปแล้ว โปรตีนเกือบทุกชนิดถูกย่อยด้วยระบบย่อยอาหารในทางเดินอาหารจนได้กรดอะมิโนอิสระ ซึ่งมีครบทั้ง 20 ชนิด แต่จากที่คอลลาเจนเป็นโปรตีนไม่สมบูรณ์ คือให้กรดอะมิโนไม่ครบตามที่ร่างกายต้องการ กล่าวคือคอลลาเจนจะให้กรดอะมิโนอิสระเพียง 5 ชนิด ดังนั้นการรับประทานอาหารที่มีคอลลาเจนนั้น จึงเป็นการรับประทานเพื่อความบันเทิง มากกว่าจะเอาประโยชน์อย่างจริงจัง ทั้งนี้เพราะคอลลาเจนเป็นองค์ประกอบของผิวหนัง กระดูก กระดูกอ่อน(cartilage) เอ็น (tendons) และเนื้อเยื่อที่เกี่ยวกับการยืดเหนี่ยว (ligaments) เช่น เหงือกของสัตว์ชั้นสูง ดังนั้นเวลาที่เราเคี้ยวคอลลาเจนจึงเปรียบเหมือนที่เราเคี้ยวลูกชิ้นเอ็น

ปัจจุบันคอลลาเจนถูกนำมาใช้ประโยชน์อย่างแพร่หลาย เช่น ทางการแพทย์ใช้เพื่อลดอาการอักเสบของผิวหนัง ใช้เป็นไหมละลายในการผ่าตัด ใช้เพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อ ใช้เป็นสารบุร่องเหงือก ตลอดจนใช้เป็นเครื่องสำอางเพื่อทำให้ผิวหนังดูอ่อนวัย ลบริ้วรอย
ปัจจัยที่ก่อให้เกิดการสลายตัวของคอลลาเจน

จากข้อมูลทางการแพทย์ระบุว่า ปัจจัยที่ก่อให้เกิดการสลายตัวของคอลลาเจนคือ อนุมูลอิสระที่เกิดจากแสงแดดจ้าที่เข้มข้นด้วยรังสี UV เกินปกติ มลพิษต่างๆ การสูบบุหรี่ สารปนเปื้อนในอาหารที่รับประทานเข้าไปและการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมน จากสาเหตุดังกล่าวส่งผลทำลายผิวหนังในชั้นกำพร้า (Epidermis) และชั้นหนังแท้ (Dermis) ซึ่งประกอบด้วยเนื้อเยื่อ 2 ชนิด คือ คอลลาเจน และอิลาสติน ที่มีบทบาทสำคัญในการทำให้ผิวหนังดูเต่งตึง มีความยืดหยุ่นดี และควบคุมความชุ่มชื้น ซึ่งจะถูกทำลายให้บางลง
ในวัยเด็ก และวัยหนุ่มสาว เราจะสังเกตเห็นว่าผิวหนังจะมีความเต่งตึง เนื่องมาจากคอลลาเจนยังไม่เสื่อมสลายและมีจำนวนมาก นอกจากนี้คอลลาเจนยังมีการสร้างทดแทนอยู่ตลอดเวลาที่ร่างกายแข็งแรง แต่กระบวนการสร้างคอลลาเจนของร่างกายโดยเฉพาะที่ผิวหนังนั้นก็จะน้อยลงเรื่อยๆเมื่อยิ่งสูงวัยขึ้น ทำให้เกิดความไม่สมดุลกันระหว่างการผลิต และการสลายตัวของคอลลาเจน จนถึงจุดหนึ่งการสูญเสียคอลลาเจนตามธรรมชาติเกิดมากกว่าการสร้าง ส่งผลทำให้ชั้นผิวหนังยุบและทรุดตัวลงอันเป็นต้นเหตุของความเหี่ยวย่นและริ้วรอย

วิธีการเพิ่มคอลลาเจน
การเพิ่มคอลลาเจนนั้น มีหลากหลายวิธี เช่น

1. การเติมคอลลาเจนและอิลาสตินที่ขาดหายไปจากเซลล์ผิวตามธรรมชาติ หากผิวเรามีคอลลาเจนที่แข็งแรง จะมีผิวที่เปล่งปลั่ง เนียนใส คอลลาเจนจึงเป็นหัวใจสำคัญที่คงความยืดหยุ่นและช่วยเก็บกักความชุ่มชื้นไว้ไม่ให้สูญเสียไปกับสภาพแวดล้อม แต่เนื่องจากคอลลาเจนและอิลาสติน จะเริ่มเสื่อมลงเมื่ออายุ 25-30 ปี ปัจจุบันจึงได้มีการพยายามศึกษาค้นคว้าเพื่อหาสารจากธรรมชาติที่จะช่วยเสริมคอลลาเจนที่ขาดหายไป เช่น มีการศึกษานำสารสกัดโปรตีนจากปลาทะเลบางชนิด ซึ่งมีโครงสร้างโมเลกุลคล้ายกับโครงสร้างของคอลลาเจนของผิวคน มาทำเป็นผลิตภัณฑ์อาหารเสริม ซึ่งจากการศึกษาผู้วิจัยพบว่าภายหลังการรับประทานไประยะหนึ่ง จะสามารถช่วยเสริมสร้างคอลลาเจน และช่วยให้ริ้วรอยต่างๆจางหายไปได้ นอกจากนี้ยังมีการใช้วิธีกระตุ้นให้เซลล์ไฟโบรบลาสท์ในชั้นหนังแท้สร้างคอลลาเจนขึ้นมาชดเชย โดยการใช้เครื่องสำอางที่มีสารไมโครคอลลาเจน (Microcollagen) ทาร่วมด้วยกับวิตามินซี ซึ่งเห็นผลช้าแต่ค่อนข้างถาวร รวมทั้งได้มีการใช้วิธีการที่เรียกว่า Collagen Replacement Therapy เป็นการเสริมคอลลาเจนจากภายนอกเข้าไป ซึ่งพบว่าทำให้ผิวเรียบทันที แต่ไม่ยั่งยืน เพราะคอลลาเจนที่ฉีดจะเสื่อมสภาพตามกาลเวลา ต้องทำซ้ำทุกๆ 6 เดือน
2. การรับประทานอาหารที่ต่อต้านอนุมูลอิสระ สารต่อต้านอนุมูลอิสระที่เกิดจากธรรมชาติ จะช่วยกำจัดตัวการสร้างอนุมูลอิสระให้หายไป ทำให้ไม่สามารถทำลายชั้นผิวหนังได้ ซงได้แก่ เบต้าแคโรทีน วิตามินซี วิตามินอี สารเหล่านี้เป็นสารที่มีประสิทธิภาพสูงในการกำจัดอนมูลอิสระ (Super Antioxidant) มีคุณสมบัติช่วยเพิ่มความแข็งแรงของเนื้อเยื่อคอลลาเจนและอิลาสตินที่ปกป้องจากการถูกทำลาย
3. การรักษาความชุ่มชื้นให้แก่เซลล์ผิว การสูญเสียความชุ่มชื้นของเซลล์ผิว ทำให้เกิดความหยาบกร้านและริ้วรอย การเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่ให้ความชุ่มชื้น (Moisturizer) ชนิดพิเศษ จะมีประสิทธิภาพมากกว่ามอยซ์เจอไรเซอร์ทั่วไป สังเกตได้จากส่วนผสมที่ประกอบด้วย ไฮโดรไลซ์ คอลลาเจน ไฮโดรไลซ์ อิลาสติน เอเอชเอ(AHA) และโปรคอลลาเจน เป็นต้น

การมีผิวพรรณที่สุขภาพดี ช่วยทำให้ผู้พบเห็นเกิดความประทับใจและทำให้เกิดความมั่นใจในการเข้าสังคม และเป็นสิ่งที่ทุกคนปรารถนา แต่เนื่องจากผิวหนังของคนเรามีการเสื่อมสภาพได้ จากสาเหตุหลัก คือ การเสื่อมตามวัยและจากผลกระทบจากสภาวะแวดล้อม ดังนั้นการที่จะทำให้ผิวพรรณมีสุขภาพดี เราจะต้องใช้หลายวิธีประกอบกัน เช่น การออกกำลังกายและคลายความเครียด การทำจิตใจให้ร่าเริงแจ่มใส การรับประทานอาหารที่ดีมีประโยชน์ ดังนั้นการเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ต่างๆที่เกี่ยวกับคอลลาเจน ผู้บริโภคจึงควรได้ศึกษาข้อมูลเหล่านี้ให้ดีเสียก่อนการตัดสินใจซื้อ ไม่ควรหลงเชื่อตามคำโฆษณา เพื่อไม่ให้เราต้องสูญเสียเงินไปเกินความเป็นจริง

ที่มา
สำนักหอสมุดและศูนย์สารสนเทศวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี