 |
เร่วดง หรือ ซาเหริน คือ ผลสุกที่ทำให้แห้งของพืชที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Amomum villosum Lour. หรือ A. villosum Lour. var. xanthioides T.L.Wu et Senjen หรือ A. longiligulare T.L. Wu วงศ์ Zingiberaceae [1]
เร่วดง (ตราด) [2]
ซาเหริน (จีนกลาง), ซายิ้ง (จีนแต้จิ๋ว) [1]
Villous Amomum Fruit [1]
Fructus Amomi [1]
เก็บเกี่ยวผลสุกในช่วงฤดูร้อนถึงฤดูใบไม้ร่วง ตากแดดให้แห้งในทันที หรือทำให้แห้งที่อุณหภูมิต่ำ ในการป้องกันการเสื่อมสภาพของเมล็ดและการระเหยของน้ำมันอย่างรวดเร็ว ไม่ควรแกะเมล็ดก่อนเมล็ดแห้ง เก็บรักษาเมล็ดแห้งในกระสอบป่านหรือถุงพลาสติก เก็บไว้ในที่มีอากาศเย็นและแห้ง มีการระบายอากาศดี [1, 3]
การเตรียมตัวยาพร้อมใช้มี 2 วิธี ดังนี้
วิธีที่ 1 เร่วดง เตรียมโดยนำวัตถุดิบสมุนไพรมาแยกสิ่งอื่นที่ปะปนออก ทุบให้แตกก่อนใช้ [4]
วิธีที่ 2 เร่วดงผัดน้ำเกลือ เตรียมโดยนำตัวยาที่ได้จากวิธีที่ 1 มาใส่ในภาชนะที่เหมาะสม เติมน้ำเกลือ คลุกเคล้าให้เข้ากัน ตั้งทิ้งไว้จนกระทั่งน้ำเกลือแทรกซึมเข้าไปในเนื้อตัวยา จากนั้นนำไปใส่กระทะ ผัดโดยใช้ไฟระดับปานกลาง ผัดจนกระทั่งตัวยาแห้ง นำออกจากเตา ตั้งทิ้งไว้ให้เย็น (ใช้เกลือบริสุทธิ์ 2 กิโลกรัม ต่อตัวยา 100 กิโลกรัม) [4]
ตัวยาที่มีคุณภาพดี ต้องมีขนาดผลใหญ่ แข็งและมีเนื้อมาก เนื้อในเมล็ดสีน้ำตาลแดง กลิ่นหอมฉุนมาก รสเผ็ดและเย็นมาก [5]
เร่วดง รสเผ็ด อุ่น มีฤทธิ์สลายความชื้น ทำให้ชี่หมุนเวียน ใช้รักษาอาการชี่ติดขัด ทำให้จุกเสียด แน่นท้อง มีฤทธิ์ให้ความอบอุ่นแก่กระเพาะอาหาร ระงับอาเจียน ท้องเสีย ใช้แก้กระเพาะอาหารและลำไส้เย็นเกินไป ทำให้ท้องเสีย อาเจียน และมีฤทธิ์บำรุงครรภ์ แก้อาการแพ้ท้อง เช่น คลื่นไส้อาเจียน เบื่ออาหารในสตรีมีครรภ์ [1, 6]
เร่วดงผัดน้ำเกลือ รสเผ็ดจะลดลง มีฤทธิ์ช่วยนำตัวยาลงสู่ส่วนล่างของร่างกาย เพิ่มฤทธิ์ให้ความอบอุ่นกับไตและบำรุงครรภ์ [4]
ผล รสร้อนเผ็ดปร่า แก้ริดสีดวง แก้หืดไอ แก้ระดูขาว แก้ไข้สันนิบาต [7]
เมล็ด รสร้อนเผ็ดปร่า ขับลมในลำไส้ แก้ท้องขึ้นอืดเฟ้อ แก้ปวดท้อง แก้คลื่นเหียนอาเจียน แก้ริดสีดวง หืดไอ กัดเสมหะ แก้ไข้สันนิบาต ขับน้ำนม บำรุงธาตุ [7]
การแพทย์แผนจีน ใช้ 3-6 กรัม หรือมากกว่านี้ตามอาการของโรค ต้มเอาน้ำดื่ม (ถ้าต้มกับยาอื่นควรใส่ทีหลัง) [1, 6] โดยมีรายละเอียดการใช้ทางคลินิก ดังนี้
เว็บสุขภาพ | ดูแลสุขภาพ | การใช้ยา | อาการโรคภัย | สมุนไพรรักษาโรค
