ค้นหายาสมุนไพร

อ่าน: 796

คำจำกัดความ

กระวาน หรือ โต้วโค่ว คือ ผลสุกของพืชที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Amomum kravanh Pierre ex Gagnep. หรือ A. compactum Soland ex Maton วงศ์ Zingiberaceae [1]

ชื่อภาษาไทย

กระวาน (จันทบุรี, ปัตตานี); ปล้าก้อ (ปัตตานี); กระวานขาว, กระวานโพธิสัตว์ (ภาคกลาง) [2]

ชื่อจีน

โต้วโค่ว (จีนกลาง), เต่าโข่ว (จีนแต้จิ๋ว) [1]

ชื่อภาษาอังกฤษ

Round Cardamon Fruit [1]

ชื่อเครื่องยา

Fructus Amomi Rotundus [1]

การเก็บเกี่ยวและการปฏิบัติหลังเก็บเกี่ยว

เก็บเกี่ยวผลสุกระหว่างฤดูร้อนกับฤดูใบไม้ร่วง แยกสิ่งที่ปะปนมาออก ตากแดดหรือทำให้แห้งที่อุณหภูมิต่ำ เก็บรักษาผลแห้งในกระสอบป่านหรือถุงพลาสติก เก็บไว้ในที่มีอากาศเย็นและแห้ง มีการระบายอากาศดี [1]

การเตรียมตัวยาพร้อมใช้

การเตรียมตัวยาพร้อมใช้มี 3 วิธี ดังนี้
วิธีที่ 1 ผลกระวาน เตรียมโดยนำวัตถุดิบสมุนไพรมาคัดเอาสิ่งปนปลอมและก้านผลทิ้ง ร่อนเอาเศษเล็ก ๆ ออก ทุบให้แตกก่อนใช้ [3, 4]
วิธีที่ 2 เนื้อผลกระวาน เตรียมโดยนำตัวยาที่ได้จากวิธีที่ 1 มากะเทาะเอาเปลือกผลออก ใช้เฉพาะส่วนเนื้อผล ทุบให้แตกก่อนใช้ [3, 4]
วิธีที่ 3 เปลือกผลกระวาน เตรียมโดยนำเปลือกผลที่ได้จากวิธีที่ 2 มาใช้ โดยทุบให้แตกก่อนใช้ [3, 4]

คุณภาพของตัวยาจากลักษณะภายนอก

ตัวยาที่มีคุณภาพดี ผลต้องมีขนาดใหญ่ มีเนื้อมาก เปลือกผลบางและไม่แตก สีขาวสะอาด กลิ่นหอมฉุน [3-5]

สรรพคุณตามตำราการแพทย์แผนจีน

ผลกระวาน รสเผ็ด อุ่น มีฤทธิ์สลายความชื้น ทำให้ชี่หมุนเวียน แก้อาการจุกเสียด แน่นลิ้นปี่ เบื่ออาหาร และมีฤทธิ์ให้ความอบอุ่นแก่กระเพาะอาหารและลำไส้ แก้อาเจียน [1]
เนื้อผลกระวาน รสเผ็ดเย็น มีกลิ่นหอม มีสรรพคุณเหมือนผลกระวาน [3, 4]
เปลือกผลกระวาน รสเผ็ด มีกลิ่นหอมอ่อน ๆ มีสรรพคุณเหมือนผลกระวาน แต่คุณสมบัติอุ่นน้อยมาก และฤทธิ์ของยาอ่อนมากเช่นกัน [3, 4]

สรรพคุณตามตำราการแพทย์แผนไทย

ผลกระวาน รสเผ็ดร้อนหอม ใช้แก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ และแน่นจุกเสียด เป็นยาขับเสมหะ บำรุงธาตุ กระจายเลือดและลมให้ซ่าน ผสมยาถ่ายอื่น ๆ ป้องกันไม่ให้จุกเสียดและไซ้ท้อง [6, 7]

ขนาดยา

การแพทย์แผนจีน ใช้ 3-6 กรัม ต้มเอาน้ำดื่ม (ถ้าต้มกับยาอื่นควรใส่ทีหลัง) [1]
การแพทย์แผนไทย ใช้ผลแก่จัดบดเป็นผงรับประทานครั้งละ 1.5-3 ช้อนชา (1-2 กรัม) ชงกับน้ำอุ่น หรือนำมาแช่ในแอลกอฮอล์ได้น้ำยาสีแดง รับประทานบำรุงธาตุ แก้ธาตุพิการ อาหารไม่ย่อย ท้องอืดท้องเฟ้อ [8-10]

ข้อมูลวิชาการที่เกี่ยวข้อง

1. ผลแก่ของกระวานประกอบด้วยน้ำมันหอมระเหย 5-9% ซึ่งมีสารสำคัญคือ borneol, camphor, 1,8-cineole, linalool, pinene เป็นต้น มีฤทธิ์ขับลม ลดการบีบตัวของลำไส้ จากการทดลองพบว่ามีความปลอดภัยและไม่มีฤทธิ์ก่อกลายพันธุ์ [9]
2. สารสกัดเอทานอลและสารสกัดคลอโรฟอร์ม มีฤทธิ์ต้านเชื้อรา Microsporum gypsicum, Trichophyton rubrum, Epiderphyton floccosum, Candida albicans และ Cryptococcus neoformans [11]
3. การทดสอบพิษเฉียบพลันของสารสกัดด้วย 40% เอทานอล น้ำเหล้าจากเมล็ดกระวานในหนูถีบจักร โดยป้อนสารสกัดเข้มข้นเทียบเท่า 0.5 กรัมผงกระวาน/มิลลิลิตร ในขนาด 1, 2 และ 10 มิลลิลิตร/น้ำหนักตัว แก่หนูถีบจักรไม่พบอาการพิษ และทดสอบพิษกึ่งเฉียบพลันโดยให้ในขนาด 2 มิลลิกรัม/กิโลกรัม แก่หนูขาวเพศผู้ เป็นเวลา 14 วัน พบว่าไม่ทำให้สัตว์ทดลองตาย ส่วนพิษเฉียบพลันของน้ำมันหอมระเหยเมื่อให้ทางปากแก่หนูถีบจักร มีค่า LD50 เท่ากับ 2.52 และ 2.65 กรัม/กิโลกรัม ในเพศผู้และเพศเมียตามลำดับ อาการพิษที่พบเมื่อให้ในขนาดสูงคือ น้ำลายฟูมปาก ชักเกร็ง หายใจกระตุก หยุดหายใจและตายในที่สุด10 และยังพบว่าเมื่อให้สารสกัดผลแห้งด้วยแอลกอฮอล์ในขนาด 2 มิลลิลิตร/กิโลกรัม เป็นเวลา 2 สัปดาห์ ไม่พบพิษ [12]

แหล่งอ้างอิง

1. The State Pharmacopoeia Commission of P.R. China. Pharmacopoeia of the People’s Republic of China. Vol.1. English Edition. Beijing: Chemical Industry Press, 2000.
2. ลีนา ผู้พัฒนพงศ์, ก่องกานดา ชยามฤต, ธีรวัฒน์ บุญทวีคุณ (คณะบรรณาธิการ). ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย (เต็ม สมิตินันทน์ ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2544). สำนักวิชาการป่าไม้. กรมป่าไม้. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร : บริษัท ประชาชน จำกัด, 2544.
3. Mei XH. Shiyong Zhongyao Paozhi Zhinan. 1st ed. Hubei: Hubei Science & Technology Publishing House, 2005.
4. Lei GL, Dun BS. Zhongyao Paozhi Jishu Zhinan. 1st ed. Xi-an: World Library Publishing House, 2002.
5. Liu TS, Pan QP, Zhou YS, Wu ZY. XiuZhen Zhongyaoyinpian Caise Tuben. 1st ed. Hunan: Hunan Science & Technology Publishing House, 2006.
6. ลัดดาวัลย์ บุญรัตนกรกิจ. สมุนไพรน่าใช้ เล่ม 1. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์ แท่นทองปริ้นติ้งเซอร์วิส, 2535.
7. สำนักงานปลัดกระทรวง กระทรวงสาธารณสุข. คู่มือการใช้สมุนไพร เล่ม 1. กรุงเทพมหานคร : หจก. เอช-เอน การพิมพ์, 2527.
8. วุฒิ วุฒิธรรมเวช. คัมภีร์เภสัชรัตนโกสินทร์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร:บริษัท ศิลป์สยามบรรจุภัณฑ์และการพิมพ์ จำกัด,2547.
9. กันทิมา สิทธิธัญกิจ, พรทิพย์ เติมวิเศษ (คณะบรรณาธิการ). คู่มือประชาชนในการดูแลสุขภาพด้วยการแพทย์แผนไทย. พิมพ์ครั้งที่ 2 กรุงเทพมหานคร : สำนักงานกิจการโรงพิมพ์องค์การทหารผ่านศึกในพระบรมราชูปถัมภ์, 2547.
10. พร้อมจิต ศรลัมภ์, วงศ์สถิตย์ ฉั่วกุล, สมภพ ประธานธุรารักษ์ (คณะบรรณาธิการ). สมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ สารานุกรมสมุนไพร เล่ม 1. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพมหานคร : บริษัท อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง จำกัด (มหาชน), 2543.
11. กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. เอกสารวิชาการสมุนไพร. นนทบุรี : สถาบันวิจัยสมุนไพร, 2543.
12. Kwanjaipanich S, Likitaporn T, Wongkrajang Y, Jaiarj P, Wacharakup O. Toxicity test of Amomum krervanh Pierre. Undergraduate Special Project Report, Fac Pharm, Mahidol Univ 1989.