ค้นหายาสมุนไพร

อ่าน: 295

คำจำกัดความ

ดีบัว หรือ เหลียนจื่อซิน คือ ครรภะ (ยอดอ่อนแรกเกิด) ของเมล็ดที่แก่จัดที่ทำให้แห้งของพืชที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Nelumbo nucifera Gaertn. วงศ์ Nymphaeaceae [1]

ชื่อภาษาไทย

ดีบัว (ทั่วไป) [2]

ชื่อจีน

เหลียนจื่อซิน (จีนกลาง), ไหน่จี้ซิม (จีนแต้จิ๋ว) [1]

ชื่อภาษาอังกฤษ

Lotus Plumule [1]

ชื่อเครื่องยา

Plumula Nelumbinis [1]

การเก็บเกี่ยวและการปฏิบัติหลังเก็บเกี่ยว

เก็บฝักแก่นำมารวมบนลาน แล้วใช้ไม้ทุบให้ลูกบัวแก่ร่วงหลุดจากฝัก เอาดีบัวออกจากลูกบัว นำไปตากแดดให้แห้ง หรือผึ่งให้แห้งในที่ร่ม เก็บรักษาไว้ในที่มีอากาศเย็นและแห้ง มีการระบายอากาศดี [1, 3]

การเตรียมตัวยาพร้อมใช้

นำวัตถุดิบสมุนไพรที่ได้ มาคัดแยกเอาสิ่งปนปลอมออก แล้วร่อนเอาเศษเล็ก ๆ ออก [3, 4]

คุณภาพของตัวยาจากลักษณะภายนอก

ตัวยาที่มีคุณภาพดี ต้องมีขนาดใหญ่ สีเขียว ต้องไม่ผ่านการต้มมาก่อน รสขมจัด [3, 4]

สรรพคุณตามตำราการแพทย์แผนจีน

ดีบัว รสขมเล็กน้อย เย็น มีสรรพคุณแก้อาการหงุดหงิดนอนไม่หลับ การติดเชื้อในช่องปาก ช่วยลดความดันโลหิต บำรุงสายตา บำรุงหัวใจ ปอด ไต และแก้น้ำกามเคลื่อนขณะหลับ [3, 5]

สรรพคุณตามตำราการแพทย์แผนไทย

ดีบัว รสขม มีฤทธิ์ขยายหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงหัวใจสำหรับผู้ที่เป็นโรคหัวใจ หลอดเลือดตีบ แก้กระหายน้ำ แก้น้ำกามเคลื่อนขณะหลับ [2, 6]

ขนาดยา

การแพทย์แผนจีน ใช้ 2-5 กรัม ต้มเอาน้ำดื่ม [1]

ข้อมูลวิชาการที่เกี่ยวข้อง

1. สารสกัดน้ำและสารสกัดแอลกอฮอล์จากดีบัวทำให้อัตราการเต้นและแรงบีบตัวของหัวใจหนูตะเภาเพิ่มขึ้น7 สาร methylcorypalline ในดีบัวมีฤทธิ์ขยายหลอดเลือดที่ไปเลี้ยงหัวใจ ซึ่งนับว่าเป็นประโยชน์มากต่อคนที่เป็นโรคหัวใจขาดเลือดเนื่องจากหลอดเลือดตีบตัน [8]
2. สารสกัดแอลคาลอยด์ (liensinine) จากดีบัวมีผลลด LVP และ SAP ในหนูขาวเหมือน verapamil และลดการบีบตัวของหัวใจของกระต่าย นอกจากนี้ neferine ซึ่งเป็นสารประเภทแอลคาลอยด์ในดีบัวสามารถยับยั้งการเกิด transmembrane potential ยับยั้งการหดตัวของกล้ามเนื้อและลด amplitude ของ action potential ของ capillary muscle ในหนูตะเภา เนื่องจากยับยั้ง Na+, Ca++, K+ current ของ myocardium รวมทั้งสามารถยับยั้งการเกาะกลุ่มของเกล็ดเลือด โดยมีผลยับยั้งการเกิด TXA2 จาก arachidonic acid [7]
3. เมื่อป้อนดีบัวขนาด 20 มิลลิกรัม/ตัว/วัน แก่หนูถีบจักรเป็นเวลา 3 สัปดาห์ จากนั้นเหนี่ยวนำให้หนูเกิดการอักเสบด้วยการฉีด lipopolysaccharide ขนาด 10 มิลลิกรัม/กิโลกรัม เข้าทางช่องท้องหนู พบว่า ดีบัวมีผลลดการอักเสบได้ โดยลดระดับของ tumor necrosis factor- (TNF-) และเพิ่มระดับของ interleukin-109

แหล่งอ้างอิง

1. The State Pharmacopoeia Commission of P.R. China. Pharmacopoeia of the People’s Republic of China. Vol.I. English Edition. Beijing: People’s Medical Publishing House, 2005.
2. ชยันต์ วิเชียรสุนทร, แม้นมาส ชวลิต, วิเชียร จีรวงศ์. คำอธิบายตำราพระโอสถพระนารายณ์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพมหานคร : สำนักพิมพ์อมรินทร์, 2548.
3. กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข. สมุนไพรไทย-จีน. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์การศาสนา, 2547.
4. Mei XH. Shiyong Zhongyao Paozhi Zhinan. 1st ed. Hubei: Hubei Science & Technology Publishing House, 2005.
5. บริษัท หลักทรัพย์จัดการกองทุน กสิกรไทย จำกัด. มหัศจรรย์สมุนไพรจีน. กรุงเทพมหานคร : บริษัท ซีเอ็ดยูเคชั่น จำกัด มหาชน, 2550.
6. วุฒิ วุฒิธรรมเวช. คัมภีร์เภสัชรัตนโกสินทร์. กรุงเทพมหานคร : บริษัท ศิลป์สยามบรรจุภัณฑ์และการพิมพ์ จำกัด, 2547.
7. บพิตร กลางกัลยา, นงลักษณ์ สุขวาณิชย์ศิลป์. รายงานผลการศึกษาโครงการการประเมินประสิทธิภาพและความปลอดภัยของยาจากสมุนไพร. กรุงเทพมหานคร : บริษัท เอส อาร์ พริ้นติ้ง แมสโปรดักส์ จำกัด, 2544.
8. ลัดดาวัลย์ บุญรัตนกรกิจ. สมุนไพรน่าใช้. พิมพ์ครั้งที่ 1. กรุงเทพมหานคร : โรงพิมพ์ แท่นทองปริ้นติ้งเซอร์วิส, 2535.
9. วิสุดา สุวิทยาวัญน์ (บรรณาธิการ). จุลสารข้อมูลสมุนไพร. 2551; 25(2): 2.