เฉาก๊วย หรือ เฉ่ากั่ว คือ ผลสุกที่ทำให้แห้งของพืชที่มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Amomum tsaoko Crevost et Lemaire วงศ์ Zingiberaceae [1]
เฉาก๊วย
เฉ่ากั่ว (จีนกลาง), เฉาก้วย (จีนแต้จิ๋ว) [1]
Caoguo [1]
Fructus Tsaoko [1]
เก็บเกี่ยวผลสุกในฤดูใบไม้ร่วง คัดแยกสิ่งปะปนทิ้ง ตากแดดหรือทำให้แห้งที่อุณหภูมิต่ำ เก็บรักษาไว้ในที่มีอากาศเย็นและแห้ง มีการระบายอากาศดี [1]
การเตรียมตัวยาพร้อมใช้มี 2 วิธี ดังนี้
วิธีที่ 1 เฉาก๊วย เตรียมโดยนำวัตถุดิบสมุนไพรมาผัดในภาชนะที่เหมาะสมโดยใช้ไฟแรง ผัดจนกระทั่งผิวนอกมีสีเหลืองไหม้และพองตัว นำออกจากเตา แล้วตั้งทิ้งไว้ให้เย็น กะเทาะเอาเปลือกออก ใช้เฉพาะส่วนเนื้อใน ทุบให้แตกก่อนใช้ [2, 3]
วิธีที่ 2 เฉาก๊วยผัดน้ำขิง เตรียมโดยนำตัวยาที่ได้จากวิธีที่ 1 ใส่ในภาชนะที่เหมาะสม เติมน้ำคั้นขิงสด ตั้งทิ้งไว้ให้น้ำขิงสดแทรกซึมเข้าเนื้อในตัวยา นำไปผัดโดยใช้ระดับไฟปานกลาง ผัดจนกระทั่งมีสีเหลืองอมน้ำตาล นำออกจากเตา แล้วตั้งทิ้งไว้ให้เย็น ทุบให้แตกก่อนใช้ (ใช้ขิงสด 10 กิโลกรัม ต่อตัวยา 100 กิโลกรัม) [2, 3]
ตัวยาที่มีคุณภาพดี ผลต้องมีขนาดใหญ่ เนื้อมาก สีน้ำตาลแดง กลิ่นหอมฉุน [4]
เฉาก๊วย รสเผ็ด อุ่น มีฤทธิ์สลายความชื้น ขับความเย็น แก้ความเย็นกระทบกระเพาะอาหารและลำไส้ ทำให้ปวด จุกเสียด แน่นท้อง อาเจียน ท้องเสีย มีฤทธิ์ขับเสมหะ (ขับความเย็น สลายความชื้น) และแก้ไข้มาลาเรีย [1]
เฉาก๊วยผัดน้ำขิง จะเพิ่มฤทธิ์ให้ความอบอุ่นแก่กระเพาะอาหารและระงับอาเจียน เหมาะสำหรับผู้ป่วยที่มีอาการปวดท้อง จุกเสียดแน่นท้อง อาเจียน [3]
การแพทย์แผนจีน ใช้ 3-6 กรัม ต้มเอาน้ำดื่ม [1]