Capecitabine

เคพไซทาบีน (capecitabine) เป็นยาที่มีโครงสร้างคล้ายเบสยูราซิล (uracil base) สามารถรับประทานได้ เมื่อยาเข้าสู่กระแสเลือดจะถูกเปลี่ยนเป็นฟลูออโรยูราซิลหรือไฟฟ์-เอฟยู (fluorouracil or 5-FU) จึงออกฤทธิ์เหมือนกับฟลูออโรยูราซิล นั่นคือเปลี่ยนเป็นสารออกฤทธิ์ที่อยู่ในรูปของนิวคลีโอไทด์ (nucleotide) ที่ชื่อว่าฟลูออโรดีออกซียูริดีน โมโนฟอสเฟต (fluorodeoxyuridine monophosphate) แล้วจับกับเอนไซม์ไทมิดิเลตซินเทส (thymidylate synthase) ทำให้เอนไซม์หมดฤทธิ์ไป จึงทำให้เซลล์มะเร็งสังเคราะห์สารไทมิดีน (thymidine) ที่จะนำมาสร้างเป็นสายดีเอ็นเอ (DNA) ไม่ได้ และยังมีนิวคลีโอไทด์ในรูปไทรฟอสเฟต (triphosphate nucleotide) ที่จะเข้าไปรวมกับอาร์เอ็นเอ (RNA) ทำให้ทำหน้าที่ผิดปกติไป

เคพไซทาบีน ใช้รักษามะเร็งต่าง ๆ ดังนี้

มะเร็งลำไส้ใหญ่และไส้ตรง (colorectal cancer)

• เคพไซทาบีน ใช้เป็นยาเดี่ยวร่วมกับการผ่าตัดในผู้ป่วยมะเร็งลำไส้ใหญ่และไส้ตรงระยะที่ 3 ที่สามารถผ่าตัดเอาเนื้อร้ายออกได้หมด
• เคพไซทาบีน เป็นยาที่เลือกใช้เป็นอันดับแรกในผู้ป่วยที่มีการแพร่กระจายของมะเร็งลำไส้ใหญ่และไส้ตรง

มะเร็งเต้านม

• ใช้เคพไซทาบีนร่วมกับยาดอคซีแทกเซล (docetaxel) รักษามะเร็งเต้านมที่มีการแพร่กระจาย หลังจากที่ล้มเหลวจากการรักษาด้วยยาเคมีบำบัดสูตรที่มีแอนทราซัยคลิน (anthracycline-containing chemotherapy)
• ใช้เคพไซทาบีนเดี่ยว ๆ รักษามะเร็งเต้านมที่มีการแพร่กระจายที่ดื้อต่อยาแพคลิแทกเซล (paclitaxel) และ ยาเคมีบำบัดสูตรที่มีแอนทราซัยคลิน (anthracycline-containing chemotherapy) หรือดื้อต่อยาแพคลิแทกเซล (paclitaxel) และไม่สามารถใช้ยาเคมีบำบัดสูตรที่มีแอนทราซัยคลิน (anthracycline-containing chemotherapy) ได้

ยานี้อาจใช้เพื่อรักษาโรคมะเร็งอื่น ๆได้อีก ดังนั้นหากมีข้อสงสัยควรสอบถามแพทย์หรือเภสัชกร

โปรดแจ้งบุคลากรทางการแพทย์หากท่านเคยมีอาการผิดปกติใดๆหรือมี ประวัติการแพ้เคพไซทาบีน (capecitabine ) หรือฟลูออโรยูราซิล (fluorouracil) หรือ ส่วนประกอบใด ๆ ในยานี้ รวมทั้งการมีประวัติเคยแพ้สารอื่นๆ เช่น อาหาร, สารกันเสีย, สี เป็นต้น

• ยาเคมีบำบัดมีผลต่อไขกระดูกทำให้มีการสร้างเม็ดเลือดขาวลดลง ทำให้เสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ง่าย ควรรับประทานอาหารที่สะอาด และปรุงสุกเเล้วใหม่ ๆ ควรงดรับประทานผักสด หรือผลไม้ที่รับประทานทั้งเปลือก หากต้องการรับประทานควรล้างให้สะอาดและปอกเปลือกก่อนรับประทาน
• หลีกเลี่ยงการดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ ระหว่างใช้ยานี้

รายการนี้จัดอยู่ในประเภท 'D' สำหรับสตรีมีครรภ์

ยามีความเสี่ยงในการก่อให้เกิดความผิดปกติต่อทารกในครรภ์ อย่างไรก็ตาม อาจใช้ยานี้ได้หากพิจารณาแล้วว่าประโยชน์จากการใช้ยามีมากกว่าความเสี่ยงต่อทารกในครรภ์ ดังนั้นการพิจารณาใช้ยาให้อยู่ในดุลยพินิจของแพทย์

โปรดแจ้งแพทย์หากกำลังตั้งครรภ์หรือวางแผนจะมีบุตร เนื่องจากยาเคพไซทาบีน (capecitabine ) มีโอกาสที่จะทำให้เกิดความผิดปกติต่อทารกในครรภ์
จากการศึกษาในหนูทดลองพบว่า เมื่อให้ยาในระหว่างที่ตัวอ่อนมีการสร้างอวัยวะ ยาทำให้เกิดความผิดปกติต่อตัวอ่อน เช่น ปากแหว่ง เพดานโหว่, มีสภาพไร้ลูกตาแต่กำเนิด เป็นต้น
ยานี้อาจใช้ในหญิงตั้งครรภ์ที่เป็นโรคมะเร็งในกรณีที่แพทย์พิจารณาแล้วว่ามีผลดีต่อมารดามากกว่าความเสี่ยงที่จะเกิดต่อทารกในครรภ์

โปรดแจ้งแพทย์หากท่านกำลังให้นมบุตร หรือตั้งใจจะให้นมบุตรในระหว่างที่ได้รับยาเคพไซทาบีน (capecitabine ) เนื่องจากยาอาจทำให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์ที่รุนแรง จึงไม่แนะนำให้ทารกได้รับน้ำนมมารดาระหว่างใช้ยานี้

ผู้ป่วยสูงอายุมักจะไวต่อการเกิดอาการไม่พึงประสงค์จากยาเคพไซทาบีน (capecitabine) เช่น ท้องร่วง, คลื่นไส้ อาเจียน ,กลุ่มอาการมือ –เท้า (hand-and-foot syndrome) เป็นต้น

ถึงแม้ว่ายาบางอย่างไม่ควรใช้ร่วมกัน ในบางกรณีที่จำเป็นอาจใช้ร่วมกันได้ถึงแม้ว่าอันตรกิริยาอาจเกิดขึ้นก็ตาม โดยแพทย์อาจปรับเปลี่ยนขนาดยาหรืออาจมีข้อควรระวังอื่น ๆ ที่จำเป็น ท่านต้องแจ้งบุคลากรทางการแพทย์หากท่านกำลังใช้ยาต่อไปนี้ร่วมอยู่ด้วย

• วัคซีนป้องกันไข้หวัดใหญ่ชนิดตัวเป็น (influenza virus vaccine, live)
• วัคซีนโรคหัดชนิดตัวเป็น (measles virus vaccine, live)
• วัคซีนโรคคางทูมชนิดตัวเป็น (mumps virus vaccine, live)
• วัคซีนโรคโปลิโอชนิดตัวเป็น (poliovirus vaccine, live)
• วัคซีนโรตาไวรัสชนิดตัวเป็น (rotavirus vaccine, live)
• วัคซีนโรคหัดเยอรมันชนิดตัวเป็น (rubella virus vaccine, live)
• วัคซีนไทฟอยด์ชนิดตัวเป็น (typhoid vaccine, live)
• วัคซีนป้องกันวัณโรค (BCG vaccine)
• วัคซีนโรคฝีดาษ (smallpox vaccine)
• วัคซีนโรคอีสุกอีใส (varicella virus vaccine)
• วัคซีนไข้เหลือง (yellow fever vaccine)
• ลูโควอริน (leucovorin)
• เลโวลูโควอริน (levoleucovorin)
• วอร์ฟาริน (warfarin)
• เฟนิทอยน์ (phenytoin)

ปัญหาความเจ็บป่วยอื่นที่ท่านเป็นอยู่อาจส่งผลต่อการใช้ยาเคพไซทาบีน (capecitabine) ท่านควรแจ้งแพทย์หากท่านมีภาวะเหล่านี้ร่วมด้วย เช่น

• โรคอีสุกอีใส อาจทำให้โรครุนแรงขึ้น
• โรคงูสวัด อาจทำให้โรครุนแรงขึ้น
• โรคติดเชื้อต่าง ๆ ยาเคพไซทาบีน (capecitabine) จะลดภูมิคุ้มกันของร่างกาย
• โรคตับหรือไต อาจเพิ่มอาการพิษจากยา เนื่องจากยาถูกขับออกจากร่างกายได้ช้าลง
• มีประวัติโรคหัวใจและหลอดเลือด
• มีภาวะขาดเอนไซม์ไดไฮโดรไพริมิดีน ดีไฮโดรจีเนส (dihydropyrimidine dehydrogenase enzyme deficiency)

ยามีจำหน่ายในรูปแบบยาเม็ดรับประทาน

• รับประทานยาภายใน 30 นาทีหลังจากรับประทานอาหาร โดยกลืนยาทั้งเม็ด แล้วดื่มน้ำตามมาก ๆ
• ควรใช้ยาตามคำแนะนำของแพทย์ หรือเภสัชกรอย่างเคร่งครัด และใช้ยาจนครบระยะเวลาการรักษา
• ยาเคพไซทาบีน (capecitabine) อาจทำให้มีอาการคลื่นไส้อาเจียน ท่านไม่ควรหยุดใช้ยาเองโดยไม่ปรึกษาแพทย์
• ควรให้ความร่วมมือในการติดตามผลการรักษาเป็นระยะ โดยมาตรวจตามแพทย์นัด และรับยาตามแผนการรักษา การได้ยาไม่ครบ หรือระยะเวลาไม่ตรงกำหนด ก่อให้เกิดผลเสียต่อการรักษา ถ้ามีเหตุจำเป็นต้องเลื่อนระยะเวลาการให้ยา ควรแจ้งแพทย์ก่อนทุกครั้ง

ขนาดยาของยาเคพไซทาบีน (capecitabine) อาจแตกต่างกันในผู้ป่วยแต่ละราย ควรใช้ยาตามที่แพทย์หรือเภสัชกรแนะนำหรือตามที่ระบุ
จำนวนครั้งของการรับประทานยาในแต่ละวัน, ระยะห่างของการรับประทานยาในแต่ละครั้งและระยะเวลาที่ท่านรับประทานยาขึ้น อยู่กับสภาวะโรคของท่าน

หากท่านลืมรับประทานยาข้ามมื้อที่ลืมและรับประทานยาต่อในมื้อถัดไปในขนาดยา ปกติ โดยไม่ต้องเพิ่มขนาดยาเป็นสองเท่า และแจ้งให้แพทย์ทราบ

• เก็บในภาชนะปิดสนิทให้พ้นมือเด็ก
• เก็บให้ห่างจากความร้อนและหลีกเลี่ยงการสัมผัสแสงแดดโดยตรง
• ห้ามเก็บยาไว้ในห้องน้ำ ใกล้อ่างล้างมือหรือที่ชื้น เนื่องจากความร้อนหรือความชื้นอาจเป็นสาเหตุให้ยาเสื่อมคุณภาพ
• ทิ้งยาเมื่อยาหมดอายุ

• ยาเคพไซทาบีน (capecitabine) มีผลต่อไขกระดูกทำให้มีการสร้างเม็ดเลือดขาว เกล็ดเลือด และเม็ดเลือดแดงลดลง ทำให้เสี่ยงต่อการติดเชื้อได้ง่าย หรือภาวะเลือดออกง่าย
• ควรหลีกเลี่ยงการพบปะกับคนที่เป็นหวัด หัด สุกใส วัณโรค มีไข้ หรือติดเชื้ออื่น ๆ หากมีอาการผิดปกติ ได้แก่ ไข้สูง หนาวสั่น ปัสสาวะแสบขัด เจ็บคอ ท้องร่วง เหนื่อยหอบผิดปกติ ควรรีบพบแพทย์ และแจ้งแพทย์ทุกครั้งว่าท่านกำลังรักษาด้วยยาเคมีบำบัดอยู่
• ระหว่างที่ได้รับการรักษาด้วยยาเคพไซทาบีน ท่านไม่ควรได้รับวัคซีนใดๆ โดยไม่ได้แจ้งแพทย์ เนื่องจากยาทำให้ภูมิคุ้มกันของท่านลดลง และมีโอกาสติดเชื้อจากวัคซีนที่ท่านได้รับ นอกจากนี้บุคคลที่ท่านอาศัยอยู่ด้วยก็ไม่ควรได้รับวัคซีนโปลิโอ เพราะอาจทำให้ท่านได้รับเชื้อไวรัสโปลิโอได้
• ควรพบแพทย์ทันทีถ้าท่านมีเลือดออกผิดปกติ ปัสสาวะหรืออุจจาระเป็นเลือด ควรระมัดระวังการใช้ไหมขัดฟัน หรือไม้จิ้มฟัน และแจ้งทันตแพทย์ทุกครั้งว่าใช้ยานี้อยู่
• อาการไม่พึงประสงค์ที่มีความรุนแรง เช่น ปากอักเสบ (stomatitis), ท้องร่วง (diarrhea), ภาวะเม็ดเลือดขาวต่ำ(neutropenia) และ พิษต่อระบบประสาท (neurotoxicity)จากยาฟลูออโรยูราซิล (fluorouracil) สัมพันธ์กับภาวะขาดเอนไซม์ไดไฮโดรไพริมิดีน ดีไฮโดรจีเนส (dihydropyrimidine dehydrogenase enzyme deficiency) เนื่องจากภาวะขาดเอนไซม์นี้ทำให้ยาถูกกำจัดออกจากร่างกายได้ช้าลง
• พบว่ายาเคพไซทาบีน ทำให้เกิดอาการพิษต่อหัวใจ เช่น กล้ามเนื้อหัวใจขาดเลือดหรือตาย, หัวใจเต้นผิดจังหวะ , หัวใจวาย เป็นต้น ควรใช้ยานี้ด้วยความระมัดระวังในผู้ที่มีประวัติโรคหัวใจและหลอดเลือด
• ระวังการใช้ยาเคพไซทาบีน ร่วมกับยาต้านการแข็งตัวของเลือดชนิดรับประทาน เช่น วอร์ฟาริน (warfarin) เนื่องจากอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะเลือดออก

ยาอาจทำให้เกิดอาการไม่พึงประสงค์บางอย่างที่ไม่ต้องการ ซึ่งอาการเหล่านี้ไม่ได้เกิดกับผู้ใช้ยาทุกราย แต่หากเกิดอาการไม่พึงประสงค์ขึ้นควรได้รับการรักษาที่เหมาะสม

ก. ควรพบแพทย์ทันที หากมีอาการไม่พึงประสงค์ต่อไปนี้

• เกิดกลุ่มอาการพาลมาร์-แพลนเทอร์ อีริโทรดีอีสทีเซีย (palmar-planter erythrodysesthesia syndrome) หรือกลุ่มอาการ มือ-เท้า (hand-foot syndrome) ซึ่งเกิดจากยาปริมาณน้อย ๆ ค่อย ๆ รั่วออกจากหลอดเลือดขนาดเล็กที่มือและเท้า ยาที่รั่วออกมาจึงทำลายเนื้อเยื่อที่อยู่รอบ ๆ หลอดเลือด โดยเริ่มแรกอาจมีความรู้สึกเหมือนมีหนามแทงปลายมือ ปลายเท้า จากนั้นอีก 2-3 วัน จะรู้สึกเจ็บ ปวด ขณะจับสิ่งของ หรือเดิน ฝ่ามือและฝ่าเท้า บวม แดง ทั้งสองข้าง อาจมีผิวหนังลอกร่วมด้วย
• ท้องร่วงอย่างรุนแรง
• เบื่ออาหารอย่างมาก
• อาเจียนอย่างรุนแรง
• เจ็บ ชาปลายมือ ปลายเท้า หรือมีอาการบวมแดง
• เจ็บปาก เจ็บคอ
  อาการเจ็บในปากอาจบรรเทาได้ด้วยการอมน้ำแข็ง และรักษาช่องปากให้สะอาดด้วยการแปรงฟันด้วยแปรงสีฟันที่มีขนนุ่มวันละ 2-3 ครั้ง บ้วนปากด้วยน้ำเกลือ 0.9% สำหรับน้ำยาบ้วนปากที่มีตัวยาฆ่าเชื้ออาจทำให้เกิดการระคายเคืองเยื่อบุในปาก และผลการรักษาไม่ได้ดีกว่าน้ำเกลือ ในกรณีที่มีแผลในปากรุนแรง การแปรงฟันอาจทำให้เกิดแผลเพิ่มขึ้นได้ ควรใช้ฟองน้ำหรือผ้าก๊อซชุบน้ำเกลือทำความสะอาดฟันแทน *
• เจ็บคอ, ไข้, สั่น, ไอ หรือมีอาการที่บ่งบอกถึงการติดเชื้อ
• เจ็บหน้าอก
• ผื่นผิวหนัง

ข. อาการไม่พึงประสงค์อื่น ๆ อาจเกิดขึ้นได้โดยไม่จำเป็นต้องได้รับการรักษา อาการไม่พึงประสงค์เหล่านี้จะหายไปในระหว่างการรักษาเนื่องจากร่างกายจะปรับตัว เข้ากับยา ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรถ้าอาการไม่พึงประสงค์เหล่านี้เกิดขึ้นติดต่อกันนาน หรือรบกวนการใช้ชีวิตประจำวันของท่าน

• ท้องร่วง
• คลื่นไส้ อาเจียน
• ปวดท้อง
• ท้องผูก
• อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย
• เวียนศีรษะ
• ปวดศีรษะ
• นอนไม่หลับ
• ผิวแห้ง

ค. อาการไม่พึงประสงค์อื่น ๆ นอกเหนือจากที่ระบุไว้อาจเกิดขึ้นในผู้ป่วยบางราย หากท่านสังเกตเห็นอาการไม่พึงประสงค์อื่น ๆ ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร

• Antimetabolites, Antineoplastic agents (Antimetabolites, Antineoplastic agents)

• Xeloda ( 150 mg tablet)
• Xeloda ( 500 mg tablet)

• เคพไซตาบีน

• Fluorouracil (5-FU) (ฟลูออโรยูราซิล (ไฟฟ์-เอฟยู))
• Pemetrexed (เพมิเทรกเซด)
• Capecitabine (เคพไซทาบีน)
• Methotrexate (เมโทเทรกเซต)
• Cytarabine (Ara-C) (ไซทาราบีน (อารา-ซี))
• Gemcitabine (เจมไซทาบีน)
• Decitabine (ดีไซทาบีน)
• Tegafur and Uracil (ยาสูตรผสมเทกาเฟอร์และยูราซิล)
• Fludarabine (ฟลูดาราบีน)
• Cladribine (คลาดริบีน)
• Mercaptopurine or 6-Mercaptopurine (6-MP) (เมอร์แคปโทเพียวรีน)
• Thioguanine or 6-Thioguanine (ไทโอกวัวนีน)
• Azacitidine (แอซาไซทิดีน)

1. กองควบคุมยา สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา กระทรวงสาธารณสุข. สืบค้นทะเบียนยาสามัญสำหรับยาเดี่ยว. Capecitabine. Available at: http://wwwapp1.fda.moph.go.th/ed2547/?url=14 Access Date: June 12, 2010.
2. วิลาวัณย์ พิชัยรัตน์ และ สมสมัย สุธีรศานต์. การดูแลตนเองเมื่อได้รับยาเคมีบำบัด [สำหรับผู้ป่วยเเละครอบครัว] พิมพ์ครั้งที่ 2 . โรงพยาบาลสงขลานครินทร์. 2552 หน้า 5-19
3. Dailymed current medication information . Capecitabine Available at: http://dailymed.nlm.nih.gov/dailymed/drugInfo.cfm?id=17339#PRECAUTIONS Date: June 15, 2010.
4. Medina PJ and Fausel C. Cancer Treatment and Chemotherapy. In : DiPiro JT, Talbert RL, Yee GC, Matzke GR, Wells BG and Posey LM , editors.PharmacotherapyA Pathophysiologic Approach 7th ed. New York: McGraw-Hill; 2008. p. 2085-2108.
5. MedlinePlus Trusted Health Information for You. Capecitabine Available at http://www.nlm.nih.gov/medlineplus/druginfo/meds/a699003.html Access Date: June 15, 2010.