ค้นหาโรคและความเจ็บป่วย / อาการ

คำจำกัดความ

ตกขาว (Leucorrhea) คือ สิ่งที่ถูกขับออกมาทางช่องคลอด จะเป็นสีอะไรก็ได้ (ไม่จำเป็นต้องเป็นสีขาวตามชื่อตกขาว) ประกอบด้วยสารคัดหลั่งจากต่อมบริเวณปากช่องคลอด เพื่อทำหน้าที่เป็นสารหล่อลื่น, เซลล์เยื่อบุผนังช่องคลอดที่หลุดลอกออก, มูกที่สร้างจากต่อมที่ปากมดลูก, น้ำและเกลือแร่ต่างๆ, เม็ดเลือดขาว และเชื้อแบคทีเรียที่พบได้ปกติในช่องคลอด เพื่อทำหน้าที่ป้องกันการติดเชื้อแบคทีเรียก่อโรคชนิดอื่น (ประกอบด้วยเชื้อแลคโตแบซิลไล/lactobacilli เป็นหลัก)

ตกขาวเป็นสิ่งที่พบได้ปกติในผู้หญิงทุกคน แต่บางครั้งตกขาวอาจเป็นอาการแสดงของโรคบางอย่างได้ ดังนั้นเราควรรู้ว่า ตกขาวลักษณะแบบใดที่พบได้เป็นปกติ ไม่ต้องรักษา และตกขาวแบบใดที่ต้องมาพบแพทย์

ตกขาว สามารถแบ่งได้เป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ ตามสาเหตุ คือ

1. ตกขาวปกติ (Physiologic leucorrhea) : มีลักษณะคือจะเป็นเมือกใสๆ และมีจุดสีขาวๆ ปนอยู่ ไม่เป็นเนื้อเดียวกันดูคล้ายแป้งเปียก, ปริมาณไม่มาก, ไม่มีกลิ่นเหม็น และไม่มีอาการคันในช่องคลอดร่วมด้วย ตกขาวชนิดนี้จะมีมากน้อยไม่เท่ากันในแต่ละวัน โดยจะพบปริมาณมากขึ้น ในบางช่วงเวลา เช่น
   • ช่วงกลางรอบเดือน ซึ่งมีไข่ตก : จะพบตกขาวลักษณะเป็นเมือกใสๆ เหนียวและยืดยาวได้เกือบ 10 เซนติเมตร โดยไม่ขาด เป็นอยู่ 1-2 วัน ตามด้วยตกขาวสีขาวข้นคล้ายแป้งเปียก เป็นอยู่ไม่กี่วัน ก็จะมีประจำเดือนตามมา
   • ขณะมีเพศสัมพันธ์ : การมีอารมณ์ทางเพศ จะมีฮอร์โมนมากระตุ้นให้ต่อมบริเวณช่องคลอดสร้างสารคัดหลั่งมากขึ้น เพื่อหล่อลื่นบริเวณช่องคลอด เตรียมพร้อมสำหรับการมีเพศสัมพันธ์
   • ขณะตั้งครรภ์ : เพราะช่วงตั้งครรภ์ มีปริมาณฮอร์โมนเพศหญิงมากขึ้น ทำให้ต่อมต่างๆ บริเวณช่องคลอดและปากมดลูกสร้างสารคัดหลั่งปริมาณมากขึ้น
2. ตกขาวผิดปกติ (Pathological leucorrhea) : มีลักษณะคือจะมองเห็นเป็นเนื้อเดียวกัน, อาจมีลักษณะของตกขาวที่ผิดปกติ คือ เป็นหนองหรือมีมูกปนหนองหรือเป็นฟอง, ปริมาณมาก อาจทำให้จำเป็นต้องใช้ผ้าอนามัย, มีกลิ่นเหม็น และมีอาการคันหรือแสบร้อนที่บริเวณปากช่องคลอดและในช่องคลอดร่วมด้วย โดยอาการผิดปกติเหล่านี้ ไม่มีความสัมพันธ์กับรอบเดือน

สาเหตุ

1. ตกขาวปกติ (Physiologic leucorrhea) : เป็นผลจากฮอร์โมนเพศในร่างกาย กระตุ้นให้ต่อมชนิดต่างๆ ในช่องคลอดและปากมดลูกสร้างสารคัดหลั่งออกมา เพื่อทำหน้าที่หล่อลื่นและป้องกันช่องคลอดจากการติดเชื้อแบคทีเรียก่อโรคหรือเชื้อราชนิดต่างๆ กลุ่มนี้ไม่จำเป็นต้องได้รับการรักษา เพราะถือว่าเป็นภาวะปกติของร่างกาย
2. ตกขาวผิดปกติ (Pathological leucorrhea) : มีสาเหตุได้จาก 2 สาเหตุใหญ่ๆ คือ
   • เกิดจากการติดเชื้อ : แบ่งได้เป็น
     • ติดเชื้อที่อวัยวะสืบพันธุ์ส่วนล่าง : ได้แก่ ช่องคลอดอักเสบ (vaginitis) และปากมดลูกอักเสบ (cervicitis) จากการติดเชื้อทางเพศสัมพันธุ์ต่างๆ เช่น โรคหนองใน ผู้ป่วยกลุ่มนี้จะมีแค่อาการตกขาวผิดปกติ ร่วมกับคันหรือแสบร้อนช่องคลอด แต่มักไม่มีไข้และไม่มีอาการปวดท้องร่วมด้วย
     • ติดเชื้อที่อวัยวะสืบพันธุ์ส่วนบน หรืออุ้งเชิงกรานอักเสบ (PID): ได้แก่ เยื่อบุโพรงมดลูกอักเสบ (endometritis) และท่อรังไข่หรือปีกมดลูกอักเสบ ผู้ป่วยกลุ่มนี้จะมีอาการตกขาวผิดปกติ ร่วมกับมีไข้สูงและปวดท้องบริเวณท้องน้อยร่วมด้วย
3. ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ เช่น
   • มีสิ่งแปลกปลอมในช่องคลอด เช่น ถุงยางอนามัย
   • เป็นเนื้องอกที่ช่องคลอด, ปากมดลูกและเยื่อบุโพรงมดลูก ทั้งเนื้อดีและมะเร็ง
   • ช่องคลอดอักเสบจากสารเคมี
   • ช่องคลอดอักเสบที่เกิดตามหลังภาวะเยื่อบุช่องคลอดฝ่อลีบ ในผู้หญิงวัยหมดประจำเดือนที่มีฮอร์โมนเพศน้อยลง

เมื่อไหร่ควรพบแพทย์

ถ้าคุณมีลักษณะตกขาวที่เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมหรือมีลักษณะผิดปกติ ดังต่อไปนี้ ควรรีบมาพบแพทย์ เพื่อทำการตรวจภายในหาสาเหตุของโรคและรีบให้การรักษาที่เหมาะสม

• ตกขาวมีลักษณะสีขาวข้น, สีเหลือง, สีเขียว หรือมีเลือดปน
• ตกขาวมีฟอง
• ตกขาวมีปริมาณมากขึ้น
• ตกขาวมีกลิ่นเหม็นมาก
• มีอาการร่วม คือ มีอาการคันหรือแสบร้อนที่บริเวณปากช่องคลอดและในช่องคลอด, ผิวหนังที่ปากช่องคลอดแดง
• มีเลือดออกจากช่องคลอดที่ไม่ใช่ประจำเดือน หรือมีประจำเดือนมาผิดปกติ

ยาที่เกี่ยวข้อง

ยาที่ใช้บ่อย

แหล่งอ้างอิง

1. www.mayoclinic.com
2. เสวก วีระเกียรติ และสฤกพรรณ วิใลลักษณ์, บรรณาธิการ. ตำรานรีเวชวิทยา. กรุงเทพฯ : บริษัทบียอนด์ เอ็นเทอร์ไพรซ์ จำกัด. พิมพ์ครั้งที่3. 2550 ; 79-94.